Shampoos bij honden en katten
Het onderhoud van de huid en vacht van onze huiselijke carnivoren en de behandeling van dermatose (huidaandoeningen) gebeurt altijd met behulp van topische middelen, dat wil zeggen, medicijnen of cosmetische producten die lokaal werken.
Auteur: J.L. Mathet – September 2016
Definities
De huid is een complex orgaan, het meest uitgebreide orgaan van het lichaam, dat een fundamentele anatomische en fysiologische barrière vormt, de huidbarrière, tussen de buitenomgeving (d.w.z. het milieu) en de binnenomgeving. De huid weerspiegelt de fysiologische toestand van het gehele organisme en helpt bij het behouden van de biochemische en thermische homeostase (dat wil zeggen een balans).
Het is moeilijk om een ‘gezonde’ huid te definiëren omdat, zoals E.Bensignor en E.Videmont uitleggen in hun Praktische Gids voor Dermo-cosmetica bij Dieren, elke hond of kat een specifieke huid en vacht heeft. Het begrip normale huid is gebaseerd op esthetische, fysiologische en functionele criteria die specifiek zijn voor het individu (leeftijd, ras, geslacht, erfelijkheid). Bovendien beïnvloeden externe factoren eveneens de gezondheid van de huid (omgeving, voeding, leefomstandigheden).
Cette surface de contact est de fait adaptée aux soins locaux, qu’il s’agisse de shampooings, sprays, crèmes, pommades lingettes, mousses, spot-on (pipettes à déposer), gels, lotions et autre. Shampoos zijn vloeibare producten samengesteld uit reinigende oppervlakte-actieve stoffen in combinatie met verdikkingsmiddelen, verzachters, hydraterende middelen en geuren. Hun doel is schoonmaken zonder te beschadigen, door vuil te verwijderen, het huidecosysteem te herstellen en geuren te bestrijden.
Sommige formules hebben aanvullende activiteiten en dragen bij aan de behandeling van dermatose door hun verzachtende, anti-seborroïsche, regulerende eigenschappen van schilfering of antiseptische werking. Tot slot zijn er shampoos die worden beschouwd als echte medicijnen en daarom alleen op recept verkrijgbaar zijn.
Oppervlakte-actieve stoffen zijn moleculen die affiniteit hebben voor water en olie (amfifiel genoemd), met een hydrofiele kop die water aantrekt en een lipofiele staart die olie aantrekt. Hun oppervlakte-actieve eigenschappen maken het mogelijk om water en olie te mengen, en ze zijn stabiel in de tijd.Deze middelen kunnen zich adsorberen aan verschillende interfaces (water/olie, lucht/water) en de oppervlakte spanning (bevochtiging) verlagen, emulsies vormen, vervolgens oplossen en deeltjes verspreiden tijdens het spoelen.
Shampoos die geschikt zijn voor honden (en katten) moeten dus sterk reinigende en schuimende effecten hebben, een aangename textuur en geur, en gemakkelijk uit te spoelen zijn. Bovendien is een uitstekende fysiologische tolerantie essentieel, rekening houdend met de fysiologische bijzonderheden van hun huid, met name de pH-waarde die eerder neutraal tot basisch is (van 7,4 tot 8,5) in tegenstelling tot mensen waar de huid een zuurdere pH-waarde heeft.
De wasbeurt
Meerdere effecten worden gezocht bij een shampoo:
een mechanische werking door het verwijderen van vuil, overtollige huidschilfers en korsten, dankzij de gecombineerde werking van water en reinigingsmiddelen
een therapeutische werking afhankelijk van de aanwezige dermatose (anti-seborrheic effect, antiseptisch, hydraterend, verzachtend, herstructurerend)
een cosmetische werking door het verbeteren van het uiterlijk van de vacht, de glans en de soepelheid
Deze handelingen zullen effectief zijn mits enkele eenvoudige regels gerespecteerd worden:
- voorafgaand borstelen van de vacht om de belangrijkste puin en dode haren te verwijderen
- neem de tijd!een haastig uitgevoerde shampoo, in noodgevallen, kan niet effectief zijn, zowel het dier als de eigenaar zullen gestrest zijn en de naleving zal slecht zijn
- bereid je materiaal voor (borstels, producten, handdoeken)
- voeren de baden uit in een ruimte die geschikt is voor je dier (maat, nervositeit, ontvankelijkheid), en voorzie een antislipmat om uitglijden te beperken
- gebruik lauw tot matig warm water
- gebruik voldoende product en masseer de vacht langdurig en concentreer je op de te behandelen gebieden (een algemene shampoo is niet nuttig voor gelokaliseerde huidaandoeningen)
- begin bij de voorkant van het dier en eindig bij de achterkant, bovenkant dan onderkant, vermijd slijmvliezen, ogen en inname van het product
- laat de actieve ingrediënten 5 tot 10 minuten inwerken voor het spoelen, en streel het dier voorzichtig om het rustig te houden
- spoel grondig en vergeet geen van de met shampoo bedekte gebieden
- idéalement er zouden 2 shampoos moeten worden uitgevoerd: een eerste vrij snel voor een reinigend effect, een tweede verlengd voor het gewenste behandelings- of preventieve effect, met een verlengde contacttijd
- droog met absorberende handdoeken in de richting van het haar, zelfs met een föhn terwijl je de vacht borstelt
Men kan ook 2 producten met verschillende actieve ingrediënten opeenvolgend gebruiken met een grondige spoeling tussenin, om hun effecten te combineren, bijvoorbeeld een antiseptische shampoo en daarna een verzachtende of hydraterende shampoo. Lotions kunnen ook worden aangebracht op de nog vochtige vacht om het hydraterende of verfraaiende effect te versterken.
De frequentie van de shampoos moet worden aangepast aan wat wordt verwacht van hun werking, de omgeving van het dier, zijn gezondheidstoestand, zijn vacht, en de wensen van de eigenaars. Bij eenvoudig onderhoud van de vacht kunnen de wasbeurten het hele jaar door op regelmatige tijdstippen worden uitgevoerd.
Wanneer een therapeutische werking wordt nagestreefd bij de behandeling van een dermatose, kunnen de shampoos aanvankelijk tweemaal per week of zelfs dagelijks worden toegepast, en vervolgens twee of drie keer per maand worden uitgesteld afhankelijk van de klinische respons. Natuurlijk moeten de beschikbaarheid en toestemming van de eigenaar in overweging worden genomen: sommige behandelingsshampoos kunnen voordelig in de kliniek worden uitgevoerd.
De bewaring van de shampoos moet ook in aanmerking worden genomen: slecht gereinigde doppen of flessenhalzen, slecht opgeslagen flessen kunnen namelijk door pathogene bacteriën worden gekoloniseerd, die vervolgens tijdens de volgende shampoos door de vacht worden verspreid. Gevallen van huidinfecties zijn beschreven na het gebruik van besmette shampoos.
Werkzame stoffen en gebruiksmethoden van shampoos
Diverse werkzame stoffen worden onderscheiden op basis van het nagestreefde doel en de betreffende dermatose.
Voor het onderhoud van een ‘gezonde huid’ moeten regelmatig gebruikte shampoos worden gebruikt, waarbij schuim- en reinigingskracht en hoge tolerantie worden nagestreefd. Dit zijn milde, reinigende, hydraterende producten die zorgen voor een glanzende vacht.
Huidinfecties (of pyodermitis)
Pyodermitis zijn microbiële huidinfecties als gevolg van bacteriën met pusvorming. Veel bacteriesoorten zijn aanwezig op de gezonde huid en houden elkaar in evenwicht om abnormale proliferatie te voorkomen. De huid is een effectieve barrière tegen externe agressies en voorkomt zo het optreden van infectieziekten. Bij onevenwichtigheden als gevolg van externe of interne factoren zullen kiemen die normaal niet kunnen vermenigvuldigen gaan groeien en een etterige infectie veroorzaken (foto 1).
Antiseptische shampoos zijn hier belangrijk in combinatie met het gebruik van antibiotica.Zij verminderen zelfs het gebruik ervan, door hun aanvullende werking, wat momenteel een aanbevolen richting is met de toename van antibioticaresistenties.
De belangrijkste actieve bestanddelen zijn chloorhexidine, povidone-jodium, benzoylperoxide, ethyllactaat of piroctone-olamine. Er bestaan ook moleculen met een reinigende werking, maar die geen echte antiseptische werking hebben zoals bij fytotherapie of recenter zilver gecombineerd met hyaluronzuur.
Allergische dermatitis
Naast de mechanische werking van het wassen die het verwijderen van allergenen aan de oppervlakte mogelijk maakt, zijn een effectieve rehydratie en verzachtende en kalmerende effecten gewenste factoren in shampoos die bedoeld zijn om ontstoken huid te verlichten bij allergische aandoeningen (foto’s 2 en 3).
De gebruikte actieve ingrediënten zijn ook essentiële vetzuren, monosacchariden, epidermale lipiden (phytosphingosine), colloïdale haverextracten, etherische oliën uit de fytotherapie, lokale corticosteroïden.
Er zijn veel presentaties, hun regelmatige toepassingen hebben een korte anti-jeuk werking maar ook hier aanvullend op orale anti-inflammatoire behandelingen (antihistaminica, corticosteroïden, ciclosporine). Dit besparend effect wordt vooral gezocht bij het gebruik van orale corticosteroïden, op de lange termijn schadelijk voor het dier.
Kerato-seborrheïsche toestanden
Hier onderscheiden we droge en vette seborrhoe, huidverdikkingen (hyperkeratosen), schilferige dermatitis, acne en comedonale huid. Afhankelijk van de presentatie zal de vacht dof of olieachtig zijn, soms met slierten. Keratinisatiestoornissen genereren grote hoeveelheden schilfers (« roos »), van variabele grootte en uiterlijk.Men onderscheidt primaire aandoeningen (metabolisch of genetisch), secundaire aandoeningen bij andere dermatosen (parasitair, allergeen, dysendocrien…) (foto 4).
De talgklieren, zweetklieren en keratinocyten produceren een beschermende lipidenlaag die de huid van zoogdieren bedekt. Deze lipidenfilm bestaat uit glandulaire talg en de inter-corneocytaire film. Het bevat triglyceriden, esterswassen, cholesterol, ceramiden, vrije vetzuren. Elke verstoring van deze samenstelling is ook de oorzaak van seborrheïsche aandoeningen.
De esthetische en cosmetische schade van deze dermatosen is belangrijk omdat ze het uiterlijke voorkomen van het dier veranderen. De geuren die worden geproduceerd tijdens vette seborrhoe zijn soms onaangenaam en aanhoudend (geur van ranzige lipiden).
Bovendien zijn bacteriële (staphylococcen) en schimmelinfectie (gist van het geslacht Malassezia) complicaties frequente en vereisen specifieke behandeling waarbij lokale zorg en vooral antiseptische shampoos een belangrijke rol spelen.
De gebruikte actieve ingrediënten zijn zogenaamde keratomodulerende middelen, dat wil zeggen dat ze de overmatige proliferatie van hoorncellen reguleren (keratoplastisch) of dat ze overmatige schilfers en hoornplakkaten verwijderen (keratolytisch).Seborroïsche middelen verminderen de talgproductie, en verzachtende middelen verbeteren de hydratatie van de huid door het watergehalte van de epidermis te verhogen.
| Keratolytische middelen | Seborroïsche middelen |
| Salicylzuur | Benzoylperoxide |
| Koolteer | Selenium disulfide |
| Zwavel | Zinkgluconaat |
| Ammoniumlactaat | Vitamine B6 |
| Phytosphingosine | Phytosphingosine |
| Selenium disulfide | Essentiële vetzuren |
| Essentiële oliën (fytotherapie) | |
| Lipide verzachters | Niet-lipide verzachters |
| Huiles végétales (olive, sésame, coco) | Glycerine |
| Dierlijke oliën (Lanoline) | Melkzuur |
| Huiles minérales (paraffine, vaseline) | Polyesters van vetzuren |
| Propyleenglycol | |
| Ureum | |
| Chitosanide |
Conclusie
De samenstelling van actieve ingrediënten is fundamenteel bij het gebruik in de topische behandeling van dermatosen. Er zijn veel verschillende lijnen, en elke gebruiker kan kiezen op basis van aanwijzingen, uiterlijk van het product en gebruiksgemak (schuimwerking, geur, spoelbaarheid). Producten uit de veterinaire dermatologische lijn hebben de voorkeur wanneer een therapeutisch effect wordt verwacht: uw dierenarts kan u adviseren.Er zijn natuurlijk ook andere topicale alternatieven (sprays, schuimen, doekjes, gels, zalven) te gebruiken afhankelijk van de te behandelen zones, de vacht en het gebruiksgemak.
In ieder geval is het wassen van een huisdier een waardevolle, nuttige en effectieve handeling, op voorwaarde dat het juiste product wordt gebruikt en men zich goed organiseert. Een lagere frequentie maar een correct aangebrachte en uitgespoelde shampoo is beter dan een haastig bad, in de stress van de eigenaar… en zijn dier!
